Co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, jednak w niektórych przypadkach możliwe jest jej ograniczenie. Co oznacza ograniczenie praw rodzicielskich, czym różni się od ich pozbawienia i w jakich przypadkach orzeka je sąd? Tego wszystkiego dowiesz się w dzisiejszym wpisie, w którym adwokat Antoszewska tłumaczy istotę ograniczenia praw rodzicielskich w teorii i praktyce.

Czym jest władza rodzicielska?

Zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym (KRO) władza rodzicielska to ogół uprawnień i obowiązków przysługującym rodzicom od momentu narodzin dziecka do ukończenia przez nie 18 lat. Art. 95 Ustawy definiuje władzę rodzicielską jako “obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw”. Władza rodzicielska powinna być więc wykonywana w taki sposób, by nie naruszała interesu i dobra dziecka. Prawa przysługują każdemu z rodziców z osobna, ale w kluczowych kwestiach powinni oni podejmować decyzje razem, uwzględniając zdanie dziecka, pod warunkiem, że małoletni może samodzielnie wyrazić swoje zdanie (jest na tyle dojrzały emocjonalnie i umysłowo, a ponadto zdrowy). Gdy wykonywanie praw rodzicielskich narusza dobro dziecka lub gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia w kluczowych kwestiach, Sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców lub obojga.

Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej?

Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru trwałego – jeśli przesłanki, na podstawie których orzekł je Sąd, przeminą, możliwe jest odzyskanie pełni praw rodzicielskich. Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić:

z urzędu,
na wniosek jednego z rodziców, gdy władza rodzicielska zostaje przyznana jednemu z rodziców, a prawa rodzicielskie drugiego zostają ograniczone do określonych obowiązków i uprawnień.

Istota ograniczenia praw rodzicielskich z urzędu polega na tym, że pewnych decyzji w stosunku do osoby i majątku dziecka rodzic lub rodzice nie mogą podjąć bez zgody Sądu. Z czym jeszcze może wiązać ograniczenie władzy rodzicielskiej? Przede wszystkim:

ze skierowaniem rodziców na terapię do specjalistycznej poradni,
ze wsparciem kuratora,
ze wskazaniu decyzji, jakich rodzice nie mogą podjąć samodzielnie (np. dotyczących leczenia, edukacji, zmiany miejsca pobytu),
ze skierowaniem dziecka do placówki opiekuńczej lub rodziny zastępczej (w skrajnych przypadkach).

Ograniczenie praw rodzicielskich na wniosek

Jeśli rodzice nie żyją razem (niezależnie od statusu prawnego ich związku), na wniosek jednego z nich możliwe jest ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego. Zazwyczaj sąd przychyla się do takiego wniosku, gdy rodzice nie są w stanie porozumieć się co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej. Wówczas jedno z rodziców, z którym dziecko stale przebywa, podejmuje wszystkie decyzje względem dziecka, a rola drugiego z rodziców jest ograniczona do określonych uprawnień i obowiązków, na przykład do:

kształtowania światopoglądu dziecka,
dostępu do dokumentacji medycznej i decydowaniu o leczeniu,
decydowania o wyjeździe dziecka za granicę.

Ograniczenie praw rodzicielskich – procedura

Jak wygląda procedura ograniczenia władzy rodzicielskiej? W przypadku sprawy wszczynanej na wniosek inicjatorami postępowania mogą być:

każde z rodziców,
każdy, kto dysponuje wiedzą, która uzasadnia obawy, że dziecku dzieje się krzywda; najczęściej wniosek mogą złożyć: Policja, placówki oświatowe (szkoły, przedszkola, żłobki), jednostki samorządowe, opieka społeczna, inne placówki, które sprawują opiekę nad dzieckiem.

Jak zredagować wniosek i gdzie go złożyć? Przede wszystkim należy pamiętać o kwestiach formalnych, takich jak:

data i miejscowość,
oznaczenie Sądu, wnioskodawcy i uczestników postępowania (rodziców oraz dzieci – konieczne jest podanie imion, nazwisk, numerów PESEL i adresów),
żądanie ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzica do oznaczonych kwestii; w pozostałym zakresie o wszystkich sprawach będzie decydował rodzic, która ma pełnię władzy,
uzasadnienie,
podpis,
załączniki – akty urodzenia małoletnich dzieci, dowody (świadkowie, opinie biegłych).

Wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich należy złożyć do Wydziału Rodzinnego i nieletnich Sądu Rejonowego, w którym dziecko mieszka lub stale przebywa. W sprawie o ograniczenie władzy rodzicielskiej można jednocześnie wnieść o ustalenie miejsca pobytu dziecka. Warto pamiętać, że nie ma w tym przypadku znaczenia miejsce zameldowania małoletniego. Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 złotych. Sędzia w jednoosobowym składzie orzeka w trybie nieprocesowym, ma jednak obowiązek przeprowadzenia rozprawy.

Ograniczenie a pozbawienie władzy rodzicielskiej

Sąd opiekuńczy pozbawia rodziców władzy rodzicielskiej w określonych przypadkach, wskazanych przez Ustawę – Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. O ile ograniczenie władzy rodzicielskiej ma charakter przejściowy, o tyle pozbawienie praw rodzicielskich przeciwnie – trwały. Sąd orzeka je, gdy:

władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody,
rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub zaniedbują swoje obowiązki w sposób rażący.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie oznacza, że wszelkie więzi zostają zerwane. Rodzice, którzy zostali pozbawienie władzy rodzicielskiej, nie mają prawa do współdecydowania o losach dziecka, jednak nadal istnieją:

prawo do kontaktów,
dziedziczenie,
obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci.

Przyczyny ograniczenia praw rodzicielskich

W jakich sytuacjach sąd decyduje się na ograniczenie władzy rodzicielskiej? Jest to możliwe na wniosek jednego z byłych małżonków, jeśli po rozwodzie rodzice nie są w stanie wypracować wspólnego zdania w zakresie kluczowych dla dziecka kwestii. Z urzędu sąd orzeka ograniczenie władzy rodzicielskiej, gdy dobro dziecka jest zagrożone. Często Sądy decydują się także na ograniczenie władzy rodzicielskiej, gdy rodzice mieszkają w innych miastach lub krajach.

Prowadzenie spraw o władzę rodzicielską w Warszawie może być skomplikowane, zwłaszcza że istotną rolę odgrywają w nich emocje. Jeśli zatem szukasz dobrego adwokata, który będzie Cię reprezentował i podpowie Ci, jak ubiegać się o ograniczenie praw rodzicielskich lub jak się przed nim bronić, zapraszam do kontaktu. Wraz z doświadczonym zespołem prawników pomagam sformułować wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej oraz skompletować potrzebne dokumenty, a także zbierać dowody.