Co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, jednak w niektórych przypadkach możliwe jest jej ograniczenie. Co oznacza ograniczenie praw rodzicielskich, czym różni się od ich pozbawienia i w jakich przypadkach orzeka je sąd? Tego wszystkiego dowiesz się w dzisiejszym wpisie, w którym adwokat Antoszewska tłumaczy istotę ograniczenia praw rodzicielskich w teorii i praktyce.
Czym jest władza rodzicielska?
Zgodnie z Kodeksem Rodzinnym i Opiekuńczym (KRO) władza rodzicielska to ogół uprawnień i obowiązków przysługującym rodzicom od momentu narodzin dziecka do ukończenia przez nie 18 lat. Art. 95 Ustawy definiuje władzę rodzicielską jako “obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw”. Władza rodzicielska powinna być więc wykonywana w taki sposób, by nie naruszała interesu i dobra dziecka. Prawa przysługują każdemu z rodziców z osobna, ale w kluczowych kwestiach powinni oni podejmować decyzje razem, uwzględniając zdanie dziecka, pod warunkiem, że małoletni może samodzielnie wyrazić swoje zdanie (jest na tyle dojrzały emocjonalnie i umysłowo, a ponadto zdrowy). Gdy wykonywanie praw rodzicielskich narusza dobro dziecka lub gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia w kluczowych kwestiach, Sąd może ograniczyć władzę rodzicielską jednego z rodziców lub obojga.
Na czym polega ograniczenie władzy rodzicielskiej?
Ograniczenie władzy rodzicielskiej nie ma charakteru trwałego – jeśli przesłanki, na podstawie których orzekł je Sąd, przeminą, możliwe jest odzyskanie pełni praw rodzicielskich. Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić:
- z urzędu,
- na wniosek jednego z rodziców, gdy władza rodzicielska zostaje przyznana jednemu z rodziców, a prawa rodzicielskie drugiego zostają ograniczone do określonych obowiązków i uprawnień.
Istota ograniczenia praw rodzicielskich z urzędu polega na tym, że pewnych decyzji w stosunku do osoby i majątku dziecka rodzic lub rodzice nie mogą podjąć bez zgody Sądu. Z czym jeszcze może wiązać ograniczenie władzy rodzicielskiej? Przede wszystkim:
- ze skierowaniem rodziców na terapię do specjalistycznej poradni,
- ze wsparciem kuratora,
- ze wskazaniu decyzji, jakich rodzice nie mogą podjąć samodzielnie (np. dotyczących leczenia, edukacji, zmiany miejsca pobytu),
- ze skierowaniem dziecka do placówki opiekuńczej lub rodziny zastępczej (w skrajnych przypadkach).
Ograniczenie praw rodzicielskich na wniosek
Jeśli rodzice nie żyją razem (niezależnie od statusu prawnego ich związku), na wniosek jednego z nich możliwe jest ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego. Zazwyczaj sąd przychyla się do takiego wniosku, gdy rodzice nie są w stanie porozumieć się co do sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej. Wówczas jedno z rodziców, z którym dziecko stale przebywa, podejmuje wszystkie decyzje względem dziecka, a rola drugiego z rodziców jest ograniczona do określonych uprawnień i obowiązków, na przykład do:
- kształtowania światopoglądu dziecka,
- dostępu do dokumentacji medycznej i decydowaniu o leczeniu,
- decydowania o wyjeździe dziecka za granicę.
Ograniczenie praw rodzicielskich – procedura
Jak wygląda procedura ograniczenia władzy rodzicielskiej? W przypadku sprawy wszczynanej na wniosek inicjatorami postępowania mogą być:
- każde z rodziców,
- każdy, kto dysponuje wiedzą, która uzasadnia obawy, że dziecku dzieje się krzywda; najczęściej wniosek mogą złożyć: Policja, placówki oświatowe (szkoły, przedszkola, żłobki), jednostki samorządowe, opieka społeczna, inne placówki, które sprawują opiekę nad dzieckiem.
Jak zredagować wniosek i gdzie go złożyć? Przede wszystkim należy pamiętać o kwestiach formalnych, takich jak:
- data i miejscowość,
- oznaczenie Sądu, wnioskodawcy i uczestników postępowania (rodziców oraz dzieci – konieczne jest podanie imion, nazwisk, numerów PESEL i adresów),
- żądanie ograniczenia władzy rodzicielskiej rodzica do oznaczonych kwestii; w pozostałym zakresie o wszystkich sprawach będzie decydował rodzic, która ma pełnię władzy,
- uzasadnienie,
- podpis,
- załączniki – akty urodzenia małoletnich dzieci, dowody (świadkowie, opinie biegłych).
Wniosek o ograniczenie praw rodzicielskich należy złożyć do Wydziału Rodzinnego i nieletnich Sądu Rejonowego, w którym dziecko mieszka lub stale przebywa. W sprawie o ograniczenie władzy rodzicielskiej można jednocześnie wnieść o ustalenie miejsca pobytu dziecka. Warto pamiętać, że nie ma w tym przypadku znaczenia miejsce zameldowania małoletniego. Opłata sądowa od wniosku wynosi 100 złotych. Sędzia w jednoosobowym składzie orzeka w trybie nieprocesowym, ma jednak obowiązek przeprowadzenia rozprawy.
Ograniczenie a pozbawienie władzy rodzicielskiej
Sąd opiekuńczy pozbawia rodziców władzy rodzicielskiej w określonych przypadkach, wskazanych przez Ustawę – Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy. O ile ograniczenie władzy rodzicielskiej ma charakter przejściowy, o tyle pozbawienie praw rodzicielskich przeciwnie – trwały. Sąd orzeka je, gdy:
- władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody,
- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej lub zaniedbują swoje obowiązki w sposób rażący.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie oznacza, że wszelkie więzi zostają zerwane. Rodzice, którzy zostali pozbawienie władzy rodzicielskiej, nie mają prawa do współdecydowania o losach dziecka, jednak nadal istnieją:
- prawo do kontaktów,
- dziedziczenie,
- obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dzieci.
Przyczyny ograniczenia praw rodzicielskich
W jakich sytuacjach sąd decyduje się na ograniczenie władzy rodzicielskiej? Jest to możliwe na wniosek jednego z byłych małżonków, jeśli po rozwodzie rodzice nie są w stanie wypracować wspólnego zdania w zakresie kluczowych dla dziecka kwestii. Z urzędu sąd orzeka ograniczenie władzy rodzicielskiej, gdy dobro dziecka jest zagrożone. Często Sądy decydują się także na ograniczenie władzy rodzicielskiej, gdy rodzice mieszkają w innych miastach lub krajach.
Prowadzenie spraw o władzę rodzicielską w Warszawie może być skomplikowane, zwłaszcza że istotną rolę odgrywają w nich emocje. Jeśli zatem szukasz dobrego adwokata, który będzie Cię reprezentował i podpowie Ci, jak ubiegać się o ograniczenie praw rodzicielskich lub jak się przed nim bronić, zapraszam do kontaktu. Wraz z doświadczonym zespołem prawników pomagam sformułować wniosek o ograniczenie władzy rodzicielskiej oraz skompletować potrzebne dokumenty, a także zbierać dowody.